Một vài sự kiên liên quan giữa thời Hán Sở và thời Tam Quốc

Tối qua đọc trong Sử ký, thấy có đoạn nhắc về Tần Lĩnh và thế chân vạc, nên nay tiện thể sưu tầm tài liệu về vùng đất này và việc chia 3 thiên hạ.

Tần Lĩnh

Tứ Xuyên (tiếng Trung: 四川) là một tỉnh nằm ở tây nam của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Giản xưng của Tứ Xuyên là Thục (蜀), do thời Tiên Tần, trên đất Tứ Xuyên có hai nước chư hầu là Thục và Ba, nên Tứ Xuyên còn có biệt danh là Ba Thục (巴蜀).

Các bằng chứng khảo cổ học cho thấy nhiều đường sạn đạo từ Tần tới Thục đã được xây dựng trong thời Chiến Quốc, qua các vùng địa hình vô cùng hiểm trở: dãy Tần Lĩnh (秦嶺) và Đại Ba Sơn (大巴山). Tuy truyền thuyết cho rằng người đã xây dựng con đường sạn đạo đầu tiên - Thạch Ngưu đạo (石牛道) - là vị vua Khai Minh cuối cùng (bị Tần lừa), nhưng các con đường này có lẽ đã được quân Tần xây dựng để chuẩn bị cho việc đánh chiếm bồn địa Tứ Xuyên.
Vào thời Hán Sở tranh hùng, Hàn Tín nổi tiếng vì vượt qua Trần Thương tiến đánh Tam Tần, vì vậy trong binh pháp có câu: "Minh tu sạn đạo, ám độ Trần Thương".
Vào thời Tam Quốc, quân Thục muốn hạ Trường An, Thục quân ắt phải vượt Tần Lĩnh để bước chân vào đồng bằng Quan Trung theo hướng Đông Bắc. Ngược lại, muốn Nam tiến, quân Ngụy từ Trường An cũng phải xuyên qua Tần Lĩnh để thâm nhập bồn địa Hán Trung.

Dấu tích một đoạn sạn đạo qua Tý Ngọ cốc tại Thiểm Tây, Trung Quốc

Để xuyên qua thiên hiểm Tần Lĩnh, có 6 con đường được gọi là “Tần Lĩnh lục đạo”. Ngoại trừ đường Nghĩa Cốc đến thời sau mới có và đường Vũ Quan đạo nối sang Kinh Châu, 4 con đường còn lại đều nối liền hai bồn địa Hán Trung và Quan Trung theo thứ tự từ Tây sang Đông: Trần Thương đạo, Bao Tà cốc, Thảng Lạc cốc, Tý Ngọ cốc. Trong đó, Trần Thương đạo cách xa Trường An nhất, còn Tý Ngọ cốc nằm ở cực Đông và gần Trường An nhất.

Vị trí 3 lộ tuyến xuyên Tần Lĩnh: Trần Thương đạo, Bao Tà cốc và Tý Ngọ cốc

Thế chân vạc

Thời Hán Sở, Khoái Triệt nảy ra ý tưởng chia ba thiên hạ theo thế chân vạc, nhưng mưu kế của ông không được thi hành. Về sau, đến thời Tam Quốc, Gia Cát Lượng theo giúp Lưu Bị đã thi hành thành công ý tưởng này. Ý tưởng chia 3 thiên hạ, theo như một số sách nói, là do Lưu Bị đưa ra ý tưởng.

Xét theo thực tế thì quan hệ chính trị và thực lực giữa 3 phe thời Tam Quốc sau này không giống với 3 phe như thời Khoái Triệt.

• Thời Tam Quốc, nước Nguỵ là giàu có về người và của và có đất đai rộng hơn cả. Đối chiếu với bản đồ thời Chiến Quốc, đất đai của Thục Hán chỉ gồm nửa phía tây của nước Tần, của Đông Ngô chỉ gồm phía nam của nước Sở (và thêm phần mở rộng xuống Bách Việt), trong khi đó Tào Nguỵ chiếm toàn bộ trung nguyên, gồm có Hàn, Triệu, Nguỵ, Tề, Yên, phía đông nước Tần và phía bắc nước Sở. Như vậy Tào Nguỵ có ưu thế rõ rệt và luôn ở thế mạnh hơn so với Thục và Ngô. Thực lực về nhân tài, vật lực của Thục chỉ có Ích châu, được xem là yếu hơn cả Ngô và sau khi thế hệ "khai lập" chết đi thì "nước Thục không có đại tướng". 
• Thời Hán Sở, thế Tam Quốc nếu hình thành sẽ cân bằng hơn: Lưu Bang chiếm Tần, Hàn, Nguỵ; Hạng Vũ chiếm đất Sở đất rộng người đông (nước Sở đã thôn tính toàn bộ đất Ngô, Việt, Lỗ, Trần, Sái... phía đông); Hàn Tín chiếm Yên, Tề, Triệu. Như vậy không ai trong số ba người này chiếm được toàn bộ trung nguyên giàu có và do đó khó xác định ai có ưu thế hơn so với hai người kia