Gió động, phướn động hay tâm động?

Sau khi được truyền y bát, Lục Tổ Huệ Năng ẩn cư trong nhóm thợ săn mười mấy năm. Đến lúc cơ duyên chín muồi ngài mới ra thế gian giáo hóa.

Một hôm, đến chùa Pháp tánh, thấy hai vị tăng mặt mày đỏ tía tranh luận về gió động cờ động. Vị thứ nhất cho rằng nếu không có gió thì cờ làm sao động? Cho nên nói là gió động. Vị thứ hai cho rằng không có cờ động làm sao biết là gió động? Cho nên kết luận cờ động. Mỗi vị chấp một bên không ai chịu thua ai.

Lục Tổ Huệ Năng nghe xong, nói :

- Không phải gió động cũng không phải cờ động mà chính là tâm hai vị động.

Tiếng nói như hồi chuông thức tỉnh mọi người, ai cũng nhìn lại người vừa phát ra tiếng nói ấy, biết chắc đây là một người thật sự tinh thông diệu lý của Phật pháp.

Hòa thượng pháp sư hỏi người vừa phát ngôn:

- Từ lâu nghe nói y bát của Ngũ Tổ đã đi về phương Nam, có phải là thượng nhân chăng?

Ngài Huệ Năng khiêm tốn nói:

- Không dám!

Đó là lời thừa nhận khiêm tốn.

Khi biết được đấy chính là Lục Tổ Huệ Năng, cả hòa thượng pháp sư và hơn một ngàn tăng ni Phật tử đều nhất loạt cúi đầu lễ bái và thỉnh ngài lên pháp tòa thuyết pháp. Khi ấy, ngài Huệ Năng vẫn chưa thọ giới xuất gia, chưa xuống tóc. Hòa thượng pháp sư liền xuống tóc và truyền giới Cụ Túc cho Ngài.

Ngài Huệ Năng ở lại chùa Pháp Tính một năm, năm sau ngài đến Tào Khê, bắt đầu cho hơn ba mươi năm thuyết pháp giáo hóa ở đó. Người thường hỏi tăng chúng

- Người phương Đông tạo tội, cầu sanh về tây phương. Người phương Tây tạo tội, cầu sanh về đâu?

Đại chúng đều ngơ ngác với câu hỏi của Ngài. Sau đó Ngài dạy:

Phật pháp tại thế gian,

Bất ly thế gian giác

Ly thế tìm bồ đề

Như lông rùa sừng thỏ.

Với quan điểm này, ngài Huệ Năng đã khai mở con đường nhập thế cho thiền tông Trung Hoa.

Sau khi ngài Huệ Năng diệt độ, đệ tử của ngài đã tiếp truyền chân nghĩa thiền tông của ngài, lập ra năm chi nhánh thiền để hoằng dương thiền học ở khắp mọi nơi. Đó là các chi thiền như Tào Động, Vân Môn, Pháp Nhãn, Quy Ngưỡng, Lâm Tế. về sau có hai câu thơ ca ngợi rằng:

Một hoa nở năm cánh

Kết quả tự nhiên thành.

Lời bình

Từ công án này có thể thấy rằng, theo quan điểm của các thiền sư đối với ngoại cảnh hoàn toàn là tìm tại tâm mình chứ không kẹt trên biểu tượng sự vật. Có hiện tượng là có phân biệt, đó là vì chúng ta khởi tâm động niệm. Tâm yên lặng thì muôn vật không có gì chẳng được, tâm dao động thì sự vật sai biệt hiện ra trước mặt.

Do đó, muốn đạt đến cảnh giới động tĩnh nhất như, vấn đề then chốt là ở tâm chúng ta phải dẹp trừ vọng tưởng sai biệt mới có thể chứng được Niết-bàn tịch tĩnh

Thiền sư Thích Thanh Từ.